Psychische kwetsbaarheid en de beëindiging van de arbeidsrelatie

Psychische kwetsbaarheden zijn geen recent fenomeen, verschillende antieke bronnen beschrijven – en nog oudere archeologische vondsten tonen aan – dat de mens er millennia geleden al mee te kampen had. De moderne wetenschappelijke classificatie van psychische kwetsbaarheden en de behandeling ervan zijn daarentegen wel relatief jong, net zoals de aandacht voor de integratie van mensen met psychische kwetsbaarheden op de reguliere arbeidsmarkt. Twee stellingen in dat verband hebben aanleiding gegeven tot het onderzoek dat aan de basis lag van dit juridisch proefschrift. Ten eerste wordt gesteld dat tewerkstelling bijdraagt aan de geestelijke gezondheid van werknemers. Ten tweede suggereert de OESO dat mensen met een psychische kwetsbaarheid nog te gemakkelijk hun arbeidsbetrekking verliezen. In onderhavig proefschrift wordt daarom nagegaan hoe werknemers in België beter beschermd kunnen worden tegen de beëindiging van hun arbeidsovereenkomst omwille van een psychische kwetsbaarheid.

 Het juridisch onderzoek behelst vier delen. In een eerste deel wordt kort nagegaan wat verstaan dient te worden onder het begrip ‘psychische kwetsbaarheid’ en hoe het zich verhoudt tot enkele aanverwante juridische begrippen zoals ‘arbeidsongeschiktheid’, ‘gezondheidstoestand’, ‘handicap’ en ‘psychosociale risico’s’. In een tweede deel wordt een kader uitgewerkt voor de evaluatie en normatieve aanbevelingen onder verwijzing naar (sociale) grondrechten die in verband kunnen worden gebracht met de centrale onderzoeksvraag. Op die manier wordt aandacht besteed aan het recht op bescherming tegen de onredelijke beëindiging van de arbeidsrelatie, het recht op gelijke behandeling, het recht op welzijn op het werk en het recht op integratie voor personen met een handicap.

In het derde deel wordt concreet in kaart gebracht welke bescherming werknemers vandaag genieten tegen de beëindiging van hun arbeidsrelatie omwille van een psychische kwetsbaarheid. Daarbij wordt in eerste instantie stilgestaan bij de regelgeving van de Europese Unie rond de bescherming tegen onredelijk ontslag en het recht op gelijke behandeling. Bij het onderzoek van de Belgische wetgeving wordt ruimer stilgestaan bij de arbeidsrechtelijke benadering van de arbeidsongeschiktheid, de bescherming tegen kennelijk onredelijk ontslag, het recht op gelijke behandeling en de regelgeving rond re-integratie op de werkvloer. De bescherming in de Belgische regelgeving wordt vervolgens ook nog vergeleken met de situatie in Nederland, waarbij in het bijzonder wordt stilgestaan bij de preventieve toetsing van het ontslag en de wederzijdse re-integratieverplichtingen van werkgevers en werknemers. In een vierde deel worden aan de hand van het eerder vastgestelde kader – zowel op niveau van de EU, als op Belgisch niveau – concrete aanbevelingen geformuleerd om werknemers beter te beschermen tegen de beëindiging van hun arbeidsovereenkomst omwille van een psychische kwetsbaarheid.