Handboek Welzijn op het werk

Het juridische landschap inzake “ Welzijn op het werk” is in de laatste vijfentwintig jaar ingrijpend gewijzigd. Met de Welzijnswet van 4 augustus 1996 startte in België een indrukwekkende herstructureringsoperatie die in 2017 een (voorlopig) eindpunt bereikte met de publicatie van de Codex over het welzijn op het werk.

Dit handboek is het eerste Nederlandstalige basiswerk over de juridische aspecten inzake welzijn op het werk. De term ‘juridische aspecten’ geeft aan dat niet het volledige juridische landschap inzake welzijn op het werk wordt besproken: wel wordt er ingezoomd op die thema’s die volgens de auteurs tot de basiskennis van het recht inzake welzijn op het werk behoren. Dit handboek beoogt basisinformatie te bieden voor eenieder die zich in deze materie wil verdiepen als student, advocaat, magistraat, bedrijfsjurist, preventieadviseur, consulent, bedrijfsverantwoordelijke …

Onder leiding van Anne Van Regenmortel hebben de eminente juristen Jan Buelens, Kelly Reyniers, Ilse Van Puyvelde en Valérie Vervliet zich met veel enthousiasme en vakkennis achter dit project geschaard. De basis voor dit handboek is de cursus “Juridische aspecten inzake arbeidsveiligheid”, die door Anne Van Regenmortel in de periode 1990 tot 2010 in de bijzondere licentie sociaal recht (thans master na master sociaal recht) aan de Vrije Universiteit Brussel werd gedoceerd. Vanaf 2010 kon Anne Van Regenmortel en sinds het academiejaar 2018-2019 ook Kelly Reyniers de studenten aan de Universiteit Antwerpen voor deze materie warm maken in het kader van het opleidingsonderdeel “Juridische aspecten van welzijn op het werk”. Dit vak wordt in de module sociaal recht als bijzondere studie aan de masterstudenten rechten aangeboden. Deze cursus vormt ook de basis voor de juridische lessen in de opleiding preventieadviseur niveau I die al meer dan 40 jaar aan de Universiteit Antwerpen wordt georganiseerd. Evenzeer ondersteunt deze cursus het opleidingsonderdeel “Veiligheid en welzijn op het werk”, thans ook “Juridische aspecten inzake welzijn op het werk” genaamd in de master veiligheidswetenschappen. Deze master die de veiligheidsproblematiek integraal en vanuit verschillende disciplines benadert, werd in 2013 op initiatief van leermeester Josse Van Steenberge aan de Faculteit Rechten van de Universiteit Antwerpen opgestart.

In zijn eerste editie werd dit handboek bijgewerkt tot 15 februari 2015. Een tweede editie volgde in 2018. Thans ligt de derde editie voor. In deze editie wordt niet langer naar de vroegere verschillende koninklijke besluiten, maar nog enkel naar de bepalingen van de Codex verwezen. Deze keuze werd mede ingegeven door het feit dat de overgangstermijn om formulieren en documenten aan de nieuwe Codex aan te passen verstreek op 12 juni 2019. Inhoudelijk werd de periode vanaf 2019 sterk beheerst door de COVID-19-crisis die in belangrijke mate ook de welzijnsreglementering beroerde. In dit handboek worden in een nieuw hoofdstuk enkel de definitieve wijzigingen behandeld waartoe de COVID-19-pandemie heeft geleid. Voor een globaal overzicht van de impact van de COVID-19-crisis op de welzijnsreglementering verwijzen wij graag naar het in 2021 gepubliceerde werk COVID-19 en welzijn op het werk (K. Reyniers en A. Van Regenmortel(eds.), COVID-19 en welzijn op het werk, Reeks Arbeidsrecht nr. 21, Brugge, die Keure, 2021, 161 p.). Daarnaast werd doorheen heel de uitgave recente rechtsleer en rechtspraak verwerkt. Tevens werden bepaalde items toegevoegd of meer uitgebreid behandeld, zoals onder meer het territoriaal toepassingsgebied van de Welzijnswet, het recht van de werknemer op stillegging van de werkzaamheden, de regeling inzake deconnectie van het werk, die in 2022 als onderdeel van de zogenaamde “Arbeidsdeal” werd hervormd, evenals de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van externe diensten en van gebruikers van uitzendkrachten. Ten slotte neemt de lezer ook kennis van nieuwe reglementering, zoals onder meer de nieuwe reglementering op de re-integratie op het werk evenals de herziene regelgeving betreffende de bedrijfsbezoeken en het beleidsadvies van de externe diensten. Deze derde editie werd bijgewerkt tot 1 september 2022. Een driejaarlijkse herdruk wordt ook de volgende jaren voorzien. Intussen houden we u op de hoogte van de actuele ontwikkelingen.

Woord vooraf

Deel 1. Theoretisch en conceptueel kader 1

Deel 2. Verhouding recht en preventie 21

Deel 3. (Beknopt) historisch overzicht van de ontwikkeling van de welzijnsreglementering 47

Deel 4. Van algemeen reglement voor arbeidsbescherming (ARAB) naar een Codex over het welzijn op het werk (Codex) 59

Deel 5. Preventie in de professionele risicoverzekering 93

Deel 6. Toepassingsgebied en algemene beginselen van huidige welzijnsreglementering 143

Deel 7. De actoren betrokken bij het welzijnsbeleid 169

Deel 8. Organisatorische structuren betrokken bij het welzijnsbeleid 317

Deel 9. Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid inzake welzijn 387

Deel 10. Opsporing en handhaving door de overheid 443

Bibliografie 471

Lijst van gebruikte afkortingen 491

Trefwoordenregister 499

Over de auteurs 507